Sohunyň “taryhy hekaýasyndan” bölek;
25-nji dekabr hristianlaryň “Ro Christmasdestwo” diýlip atlandyrylýan Isanyň doglan gününi ýatlaýan güni.
Ro Christmasdestwo we Isanyň doglan güni diýlip hem atlandyrylýan Ro Christmasdestwo, “Mesih massasy” hökmünde terjime edilýär, adaty günbatar festiwaly we günbatar ýurtlarynyň köpüsinde iň möhüm festiwaldyr.Thisylyň bu döwründe şatlykly Ro Christmasdestwo aýdymlary köçelerde we seýilgählerde uçýar we söwda merkezleri hemme ýerde mähirli we bagtly atmosfera bilen doldurylan reňkli we ajaýyp görnüşlerden doly.Çagalar süýji arzuwlarynda Santa Klausyň asmandan ýykylmagyna we arzuw sowgatlaryny getirmegine sabyrsyzlyk bilen garaşýarlar.Her bir çaga garaşylýan zatlardan doly, sebäbi çagalar elmydama düşegiň başynda jorap bar bolsa, Ro Christmasdestwo güni isleýän sowgatlarynyň boljakdygyny hemişe hyýal edýärler.
Ro Christmasdestwo hristiançylyk bilen hiç hili baglanyşygy bolmadyk täze ýyly garşylamak üçin Rim oba hojalygynyň hudaýy festiwalyndan gelip çykypdyr.Rim imperiýasynda hristiançylyk höküm sürenden soň, Mukaddes Kitap bu halk baýramyny Isanyň doglan gününi bellemek üçin hristian ulgamyna goşdy.Şeýle-de bolsa, Ro Christmasdestwo güni Isanyň doglan güni däl, sebäbi Injilde Isanyň doglan güni anyk ýazylmaýar we hristiançylygyň gadymy rim mifologiýasyna siňmeginiň netijesi bolan beýle baýramçylyklar hakda hiç zat aýdylmaýar.
Katolik ybadathanalarynyň köpüsi ilki bilen 24-nji dekabrda, ýagny 25-nji dekabrda ir säher bilen ýarym gijäni geçirýärler, käbir hristian buthanalary bolsa gowy habar bererler, soň bolsa 25-nji dekabrda Ro Christmasdestwo bellärler;Häzirki wagtda Ro Christmasdestwo günbatar dünýäsinde we beýleki köp sanly sebitde köpçülikleýin dynç alyşdyr.
1 Christmas Täze ýyl baýramçylygynyň gelip çykyşy
Ro Christmasdestwo adaty günbatar baýramçylygydyr.Her ýylyň 25-nji dekabrynda adamlar bir ýere jemlenýärler we toý edýärler.Ro Christmasdestwo döreýşi barada iň köp ýaýran söz Isanyň doglan gününi ýatlamakdyr.Hristianlaryň mukaddes kitaby bolan Injile görä, adamlar ýeke-täk Ogly Isa Mesihiň dünýäde dünýä inmegine, ene tapmagyna we soňra dünýäde ýaşamagyna karar berdiler, şonuň üçin adamlar Hudaýa has gowy düşünip bilerler, Hudaýy söýmegi öwrenerler we birek-biregi söýüň.
1. Isanyň doglan gününi ýatlamak
“Ro Christmasdestwo” diýmek, ýaş ýewreý aýal Mariýa Isanyň doglan gününi bellemek üçin “Mesihi bellemek” diýmekdir.
Isanyň Mukaddes Ruh tarapyndan göwreli bolup, Merýem Merýem tarapyndan dünýä inendigi aýdylýar.Mariýa agaç ussasy Josephusup bilen meşgullanýar.Şeýle-de bolsa, bile ýaşamazdan ozal Josephusup Mariýanyň göwrelidigini bildi.Josephusup edepli adamdygy sebäpli, ýuwaşlyk bilen onuň bilen aýrylyşmak isledi we bu hakda aýdyp, ony utandyrmak islemedi.Hudaý Jebraýyly habarçy iberip, Josephusuba düýşünde Merýemiň öýlenmedik we göwreli däldigini islemejekdigini aýtdy.Göwreli çaga Mukaddes Ruhdan geldi.Muňa derek, oňa öýlener we çagany “Isa” diýip atlandyrar, bu bolsa adamlary günäden halas etjekdigini aňladýardy.
Mariýa önümçilige başlamakçy bolanda, Rim hökümeti Beýtullahamdaky ähli adamlara hasaba alnan ýaşaýyş ýerlerini yglan etmegi buýurdy.Josephusup bilen Merýem boýun bolmalydy.Beýtullaham ýetenlerinde garaňky düşdi, ýöne gijäni geçirmek üçin myhmanhana tapyp bilmediler.Wagtlaýyn galmak üçin diňe at ýatagy bardy.Edil şol wagt Isa dünýä inmekçi boldy.Şeýdip, Merýem Isany diňe ammarda dogurdy.
Isanyň doglan gününi hatyralamak üçin soňky nesiller 25-nji dekabry Ro Christmasdestwo diýip bellediler we her ýyl Isanyň doglan gününi hatyralamak üçin köpçülikleýin garaşýardylar.
2. Rim buthanasynyň döredilmegi
4-nji asyryň başynda, 6-njy ýanwar Rim imperiýasynyň gündogar bölegindäki ybadathanalar üçin Isanyň dünýä inmegini we çokundyrylmagyny ýada salmak üçin goşa baýramçylykdy. Oňa epifaniýa diýilýär, “Epiphany” hem diýilýär, ýagny Hudaý özüni görkezýär Isa arkaly dünýä.Şol döwürde naluralengde diňe Isanyň çokundyrylmagyny däl-de, Isanyň doglan gününi ýada salýan ýygnak bardy.Soňra taryhçylar rim hristianlary tarapyndan köplenç ulanylýan senenamada 354-nji ýylyň 25-nji dekabrynda: "Mesih Judahahudanyň Beýtullaham şäherinde doguldy" diýip ýazyldy.Gözleglerden soň, 25-nji dekabrda Ro Christmasdestwo bilen bilelikde 336-njy ýylda Rim ybadathanasynda başlap, takmynan 375-nji ýylda Kiçi Aziýada Antiokiýa we 430-njy ýylda Müsürdäki Aleksandriýa ýaýran bolmagy ähtimal. Nalu Salemdäki buthana muny iň soňky kabul etdi. Ermenistandaky ybadathana 6-njy ýanwarda Epifaniýanyň Isanyň doglan güni bolandygyny öňe sürýärdi.
25-nji dekabr Japanaponiýa Mithra, Pars Gün Hudaýy (ýagtylygyň Hudaýy) Mitranyň doglan güni butparaz baýram.Şol bir wagtyň özünde gün taňrysy Rim döwletiniň hudaýlarynyň biridir.Bu gün, Rim senenamasyndaky gyş dynç güni.Gün hudaýyna çokunýan butparazlar bu güni baharyň umydy we ähli zadyň dikelmeginiň başlangyjy hasaplaýarlar.Şol sebäpli Rim ybadathanasy bu güni Ro Christmasdestwo hökmünde saýlady.Bu buthananyň ilkinji günlerinde butparazlaryň däp-dessurlary we endikleri, bilim çäreleriniň biri.
Soňrak, ybadathanalaryň köpüsi 25-nji dekabry Ro Christmasdestwo hökmünde kabul etseler-de, dürli ýerlerde ybadathanalar tarapyndan ulanylýan senenamalar üýtgeşikdi we anyk seneleri birleşdirip bolmaýardy, şonuň üçin indiki ýylyň 24-nji dekabryndan 6-njy ýanwaryna çenli döwür Täze ýyl möwsümi hökmünde bellendi. we hemme ýerdäki ybadathanalar bu döwürde ýerli aýratyn şertlere görä Ro Christmasdestwo belläp bilerdiler.Ybadathanalaryň köpüsi tarapyndan 25-nji dekabrda Ro Christmasdestwo diýlip ykrar edileli bäri, Epipany 6-njy ýanwarda diňe Isanyň çokundyrylmagyny ýada saldy, ýöne Katolik kilisesi 6-njy ýanwary Gündogaryň üç patyşasynyň hekaýasyny ýada salmak üçin “üç patyşanyň geljek baýramy” diýip kesgitledi ( ýagny üç lukman) Isa dünýä inende ybadat etmäge gelenler.
Hristiançylygyň giňden ýaýramagy bilen Ro Christmasdestwo ähli mezhepleriň hristianlary we hatda hristian däller üçinem möhüm baýramçylyga öwrüldi.
2 Christmas Ro Christmasdestwo baýramynyň ösüşi
Iň meşhur söz, Ro Christmasdestwo Isanyň doglan gününi bellemek üçin guruldy.Emma Injil Isanyň bu gün doglandygyny hiç haçan agzamaýar, hatda köp taryhçylar Isanyň baharda doglandygyna ynanýarlar.3-nji asyra çenli 25-nji dekabr resmi taýdan Ro Christmasdestwo bellendi.Şeýle-de bolsa, käbir prawoslaw dinler 6-njy we 7-nji ýanwarda Ro Christmasdestwo diýip bellediler.
Ro Christmasdestwo dini baýramçylykdyr.XIX asyrda Ro Christmasdestwo kartlarynyň meşhurlygy we Santa Klausyň peýda bolmagy Ro Christmasdestwo kem-kemden meşhur boldy.Täze ýyl baýramçylygy Demirgazyk Europeewropada meşhur bolansoň, demirgazyk ýarym şarda gyş bilen utgaşdyrylan Täze ýyl bezegi hem peýda boldy.
XIX asyryň başyndan XIX asyryň ortalaryna çenli Täze ýyl Europeewropada we Amerikada bellenip başlandy.We degişli Ro Christmasdestwo medeniýetini aldyk.
Ro Christmasdestwo XIX asyryň ortalarynda Aziýa ýaýrady.Christmasaponiýa, Günorta Koreýa we Hytaý Täze ýyl medeniýetiniň täsirinde boldy.
Özgertmelerden we açylyşdan soň Ro Christmasdestwo Hytaýda has giňden ýaýrady.21-nji asyryň başynda Ro Christmasdestwo Hytaýyň ýerli däp-dessurlary bilen organiki taýdan birleşdi we has ösdi.Alma iýmek, natal-ya şlýapa geýmek, Ro Christmasdestwo kartoçkalaryny ibermek, Ro Christmasdestwo oturylyşyklaryna gatnaşmak we Ro Christmasdestwo söwdasy Hytaý durmuşynyň bir bölegine öwrüldi.
Häzirki wagtda Ro Christmasdestwo diňe bir dini baýramçylyga däl-de, eýsem günbatar däp bolan maşgala birleşmesine, agşamlyk naharyna we çagalara sowgatlara öwrülip, asyl güýçli dini tebigatyny kem-kemden ýitirdi.
Iş wagty: 24-2021-nji dekabry